Σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα, οι καρκινικοί δέκτες αποτελούν πολύτιμο εργαλείο για την παρακολούθηση της βιολογικής πορείας του καρκίνου και της ανταπόκρισις του στην εφαρμοζόμενη θεραπεία.

Αυξημένες τιμές στους διάφορους καρκινικούς δείκτες εμφανίζονται, κατά κύριο λόγο, σε ορισμένα είδη καρκίνου, αλλά επίσης και σε ορισμένες μη καρκινικές παθολογικές καταστάσεις.

Μία αύξηση ή συνεχής αύξηση στα επίπεδα των καρκινικών δεικτών συχνά υποδηλώνει υποτροπή, μετάσταση και μικρή ανταπόκριση στη θεραπεία, ενώ μειωμένα επίπεδα υποδεικνύουν θετική ανταπόκριση στη θεραπεία και συνεπώς καλή πρόγνωση.

Με τη μέτρηση των καρκινικών δεικτών στα βιολογικά υγρά του οργανισμού προσπαθούμε να πετύχουμε:

• Έγκαιρη διάγνωση με την πρώιμη ανεύρεση του όγκου σε αρχικά στάδια που θα οδηγήσει στην πλήρη θεραπεία του, με τον προληπτικό ή προσυμπτωματικό έλεγχο και που σκοπό έχει να ανιχνεύσει την παρουσία του όγκου σε ασυμπτωματικά, φυσιολογικά και υγιή άτομα από τον γενικό πληθυσμό ή από ομάδες υψηλού κινδύνου πριν από την εμφάνιση συμπτωμάτων.
• Διαφορική διάγνωση από άλλες παθήσεις και καλοήθεις νόσους με παρόμοια συμπτώματα, με σκοπό την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας.
• Εκτίμηση της φύσης, της παθοφυσιολογίας και του μεγέθους του όγκου.
• Πρόγνωση της σοβαρότητας και της εξέλιξης του όγκου.
• Εκτίμηση της κλινικής σταδιοποίησης και ταξινόμηση του όγκου, δηλαδή εκτίμηση της έκτασης, της εξάπλωσης και του σταδίου.
• Πρόγνωση της σοβαρότητας και της εξέλιξης της νεοπλασίας.
• Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της θεραπευτικής αγωγής που θα αντικατοπτρίζεται στη μείωση της τιμής των καρκινικών δεικτών.
• Παρακολούθηση του αποτελέσματος της θεραπείας με σκοπό την έγκαιρη ανίχνευση υποτροπής της νόσου.
• Έλεγχος μεταστάσεων προτού ακόμα εμφανιστούν τα κλινικά συμπτώματα.

Οι σπουδαιότεροι καρκινικοί δείκτες που χρησιμοποιούνται στην κλινική πράξη είναι:

Ειδικό προστατικό αντιγόνο (PSA). Υπάρχει πάντα σε πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις στο αίμα ενηλίκων ανδρών. Αύξησή του μπορεί να σημαίνει την ύπαρξη καρκίνου του προστάτη, αλλά υπάρχουν και άλλες καλοήθεις παθήσεις, όπως η καλοήθης υπερτροφία προστάτου και η προστατίτις που προκαλούν την αύξησή του. Το  PSA χρησιμεύει κυρίως για την παρακολούθηση της ανταπόκρισης του καρκίνου προστάτη στη θεραπεία, καθώς και για την έγκαιρη ανίχνευση υποτροπής.

Προστατική όξινη φωσφατάση (PAP). Παράγεται στον προστάτη και μικρές ποσότητες της ανιχνεύονται στο αίμα υγιών ανδρών. Εκτός από τον καρκίνο του προστάτη, αυξημένα επίπεδα PAP παρατηρούνται στο αίμα ασθενών με καρκίνο των όρχεων, με μη-Hodgkin λέμφωμα καθώς και σε άλλες μη νεοπλασματικές καταστάσεις.

CA 125. Η πλέον συχνή αιτία αυξήσεώς του είναι ο καρκίνος των ωοθηκών. Αύξησή του παρατηρείται επίσης σε πολλούς άλλους καρκίνους, όπως μήτρας, παγκρέατος, πνεύμονα και πεπτικού σωλήνα. Αυξημένες τιμές CA 125 παρατηρούνται επίσης σε μη νεοπλασματικές παθήσεις. Στην πράξη το CA 125 χρησιμοποιείται για τη ρύθμιση της θεραπείας του καρκίνου των ωοθηκών.

Καρκινοεμβρυικό αντιγόνο (CEA). Μικρές ποσότητες του παρατηρούνται στο αίμα φυσιολογικών ατόμων. Η συχνότερη αιτία αύξησής του στο αίμα είναι ο καρκίνος του παχέος εντέρου και του ορθού. Αύξησή του μπορεί όμως να παρατηρηθεί και σε άλλους καρκίνους.

Άλφα εμβρυική πρωτεΐνη (AFP). Φυσιολογικά ανευρίσκεται αυξημένη στο αίμα εγκύων, καθώς παράγεται από το έμβρυο. Δεν βρίσκεται στο αίμα φυσιολογικών ενηλίκων. Η παρουσία της στο αίμα ανδρών ή μη εγκύων γυναικών υποσημαίνει καρκίνο του ήπατος ή καρκίνο των ωοθηκών ή των όρχεων. Αύξησή της μπορεί να παρατηρηθεί και σε μη νεοπλασματικές καταστάσεις.

Χοριακή γοναδοτροπίνη (HCG). Παράγεται από τον πλακούντα και παρατηρείται φυσιολογικά στην εγκυμοσύνη. Όταν αποκλεισθεί η εγκυμοσύνη, η παρουσία χοριακής γοναδοτροπίνης υποδεικνύει καρκίνο όρχεων, ωοθηκών, στομάχου, παγκρέατος, πνευμόνων.

Καλσιτονίνη, η ορμόνη που παράγεται από τα κύτταρα C του θυρεοειδή αδένα. Η αύξησή της τιμής της στο αίμα χρησιμεύει στη διάγνωση του μυελοειδούς καρκινώματος του θυρεοειδή αδένα. 

CA 19-9. Ο δείκτης αυτός σχετίζεται με τον καρκίνο παχέος εντέρου, στομάχου, χοληφόρων αγγείων. Αυξημένα επίπεδα μπορεί να υποδεικνύουν προχωρημένο καρκίνο παγκρέατος, αλλά μπορεί να παρατηρούνται και σε μη νεοπλασματικές παθήσεις, όπως η χολολιθίαση, η παγκρεατίτιδα, η κίρρωση του ήπατος και η χολοκυστίτιδα.

CA 15-3. Ο δείκτης αυτός είναι χρήσιμος για την αξιολόγηση της θεραπείας σε γυναίκες με προχωρημένο καρκίνο του μαστού. Αυξημένα επίπεδά του σχετίζονται επίσης με καρκίνο ωοθηκών, πνεύμονα, προστάτη, καθώς και με μη νεοπλασματικές παθήσεις των ωοθηκών, με ενδομητρίωση, με ηπατίτιδα. Τα επίπεδα του μπορεί να είναι αυξημένα κατά την κύηση και τη γαλουχία.

CA 27-29. Ο δείκτης αυτός, όπως ο προηγούμενος, χρησιμοποιείται στην αξιολόγηση της θεραπείας σε προχωρημένο καρκίνο μαστού. Αυξημένες τιμές του παρατηρούνται επίσης σε καρκίνο παχέος εντέρου, στομάχου, νεφρού, πνεύμονα, ωοθήκης, παγκρέατος, μήτρας, ήπατος. Μη νεοπλασματικές καταστάσεις που σχετίζονται με τον δείκτη αυτόν είναι η κύηση πρώτου τριμήνου, η ενδομητρίωση, οι κύστεις ωοθήκης, οι καλοήθεις παθήσεις μαστού, νεφρών, ήπατος.

Γαλακτική δεϋδρογενάση (LDH). Μικρές ποσότητες της πρωτεΐνης αυτής βρίσκονται φυσιολογικά σε όλο το σώμα. Πολλοί καρκίνοι προκαλούν αύξηση της τιμής της και η μέτρησή της αποτελεί πολύτιμο εργαλείο για την παρακολούθηση της πορείας τους. Μη νεοπλασματικές παθήσεις που μπορούν να προκαλέσουν αύξηση της LDH περιλαμβάνουν την καρδιακή ανεπάρκεια, τον υποθυρεοειδισμό, την αναιμία, πνευμονοπάθειες και ηπατοπάθειες.

Μη ειδική νευρωνική ενολάση (NSE). Σχετίζεται με πολλούς καρκίνους, αλλά συνηθέστερα χρησιμοποιείται στην αξιολόγηση της πορείας του νευροβλαστώματος και του μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα.

Mην αμελείτε το ραντεβού με το γιατρό σας!